Mijn inmiddels 88-jarige oma, mevrouw K., trad in de zomer van 1945 in dienst als typiste bij het Tribunaal in Bergen op Zoom, een onderdeel van de indertijd in het leven geroepen Bijzondere Rechtspleging. Haar voornaamste taak was het uittypen van processen-verbaal, opgemaakt uit verhoren van ‘foute’ stads- en landgenoten. De rechtsgang aangaande ‘moffenmeiden’, die zouden hebben ‘geheuld’ met de bezetter, kon ze zo op de voet volgen. De vernederende en vaak seksueel getinte verhoren van deze vrouwen staan in haar geheugen gegrift. ’s Avonds durfde ze thuis niet te vertellen wat ze die dag allemaal uitgetypt had: “ik wist nog van geen toeten of blazen!” Haar verhalen wekten mijn nieuwsgierigheid. Wat is er eigenlijk bekend over de naoorlogse (zowel formele als informele) omgang met deze vrouwen?

De belangenvertegenwoordiging van vrouwen in leidinggevende functies is vooral een fenomeen van het einde van de twintigste eeuw. Toch werden er al eerder initiatieven opgezet om vrouwelijke zaakvoerders te verenigen: in 1949 was de Association Belge des Femmes Chefs d’Entreprises (ABFCE) een belangrijke voorloper binnen de Belgische context. In dit artikel wordt de strijd van deze vrouwelijke bedrijfshoofden voor gelijke rechten belicht.

Aan het West-Europese front stonden vier jaar lang de centrale strijdkrachten tegenover die van de geallieerden, in loopgraven die zich uitstrekten van de Belgische kust tot aan de Zwitserse Alpen. Met het vastlopen van de frontlinie in het najaar van 1914 begon een extreem bloedige loopgravenoorlog. Slechts drie kilometer van de frontlinie verwijderd, maakte ook het medisch en verplegend personeel zich op voor de strijd. Deze zorg werd door diverse groepen verleend. Soms werd de organisatie van de frontverpleging vanuit het leger aangestuurd. Vaker was het leger afhankelijk van initiatieven van het Rode Kruis en verscheidene religieuze organisaties. Een groot deel van deze organisaties bestond uit vrouwen.

In 1881 werd het Genootschap van de Altijddurende Verering van Sint-Jozef in Leuven heringericht onder impuls van de paters van de Heilige Harten van Jezus en Maria. Dat was meer bepaald het werk van pater Maurits Raepsaet (1850-1905). Met de uitbouw van een netwerk van ijveraars en ijveraarsters en met verschillende propaganda-middelen wilde hij de verering van Sint-Jozef in België een grote stimulans geven. Twintig jaar later, in 1901, maakte het verslag van de jaarlijkse vergadering van ijveraars(ters) melding van 300.000 leden. De Belgische bevolking richtte zich blijkbaar massaal tot de heilige, die in 1879 als patroon van het land werd uitgeroepen. Met de St.-Antoniuskapel als heiligdom van Sint-Jozef werd Leuven het centrum van zijn verering. Waarom was de heilige Jozef zo populair? Wat was er aantrekkelijk aan hem, of beter nog, hoe werd hij aantrekkelijk gemaakt?

De eenvoudige prinses Dagmar van Denemarken kwam na haar huwelijk met de Russische troonopvolger in 1866 terecht aan het hof van de Romanovs. Het Russische tsarenrijk was een wereld van onmetelijke weelde en decadentie. Het was een begin van een veelbewogen leven, waarin Dagmar bekend werd als de populaire tsarina Maria Fjodorovna. Ze was de moeder van Nicolaas II, de laatste tsaar. Toen de Russische revolutie uitbrak, nam Dagmars leven echter een onverwachte wending. Haar oudste zoon en kleinkinderen werden vermoord, en zelf stierf ze een stille dood op het Deense platteland.

In deze rubriek brengt Historica een onderzoeker voor het voetlicht die vanuit haar of zijn discipline reflecteert over de (mogelijke) meerwaarde om te werken vanuit een genderperspectief. Op de Historicapagina van de website van de VVG kunt u reacties op deze rubriek posten. Op die manier willen Historica en de VVG actief het wetenschappelijke én publieke debat rond genderonderzoek stimuleren. Deze keer komt Els Kloek aan het woord. Zij schreef het boek Vrouw des huizes dat in 2009 verscheen en gezien kan worden als een reputatiegeschiedenis van de Nederlandse (huis)vrouw door de eeuwen heen. Het boek werd genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2010. Els Kloek is daarnaast projectleider van het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland en van het Biografisch Portaal, zat in de Commissie ontwikkeling Canon en was medeoprichter en redactielid van het Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis. Ook is ze hoofddocent Geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Meer dan redenen genoeg voor een gesprek.