In een liberale propagandabrochure, geschreven naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen van 1938, werd op kernachtige en meest treffende wijze het profiel van Alice Buysse – het toen zeventigjarige electorale goudhaantje van de partij – geschetst: “Mevrouw De Keyser–Buysse behoort tot de oude Vlaamsche Liberale familiën Buysse-Loveling-Fredericq. Ze legt aan den dag de hoedanigheden van volharding, wilskracht en naastenliefde, welke deze voorname liberale personaliteiten kenmerken. Als voorzitster der Federatie van Liberale Vrouwen van Oost-Vlaanderen verdedigt zij met gloed en overtuiging de rechten der vrouw, terwijl zij ook voor de bescherming der dieren een beweging in het leven heeft geroepen, waardoor de plichten tegenover de vrienden van de mensch meer en meer in acht genomen worden. Door haar onverpoosd werk en dienstvaardigheid geniet zij de algemeene genegenheid”.

In de Zweedse en Nederlandse sociaaldemocratie speelden vrouwen in de eerste twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog nauwelijks een rol van betekenis. De Vrouwenbond van de Partij van de Arbeid (PvdA) weet dit aan de onwil van vrouwen om politiek actief te worden. Hun Zweedse collega’s waren het hier niet mee eens. Zij legden de schuld bij de mannelijke partijgenoten, die de vrouwelijke leden van de Sveriges Arbetareparti (de Zweedse arbeiderspartij, SAP) vooral als koffiezettende hulptroepen leken te beschouwen.

In de vroegmoderne tijd was het niet gebruikelijk dat vrouwen politieke ambten bekleedden. Ze zouden niet over de benodigde intellectuele en fysieke eigenschappen beschikken. De uitsluiting van vrouwen in de politiek werd met een beroep op de Bijbel en op klassieke schrijvers van argumenten voorzien. Toch waren er in de vroegmoderne tijd genoeg vrouwen die regeringsverantwoordelijkheid droegen. Mary Stuart II was één van hen. Zij regeerde bij afwezigheid van haar echtgenoot Willem III over de koninkrijken Engeland, Schotland en Ierland. In dit artikel wordt nader ingegaan op representaties van Mary’s regering in gereformeerde lijkpreken. De vraag die daarbij centraal staat, is hoe predikanten Mary’s regering legitimeerden en beoordeelden.

Vrouwenkiesrecht staat in Nederland sinds 1922 onverkort in de grondwet ingeschreven. Voor Belgische vrouwen is het parcours naar volwaardige politieke participatie trager en moeizamer gelopen. In 1921 verwierven ze kiesrecht voor de gemeenteraden. Pas in 1948 volgde het kiesrecht voor de provincieraden en het parlement. Aan het begin van 2010 telt het Belgische federale parlement 38 procent vrouwen en de federale regering heeft vijf vrouwen onder haar vijftien ministers. De tijd én het feminisme, zo lijkt het, hebben hun werk gedaan. Dit artikel neemt het proces van politieke machtsverwerving door vrouwen in België onder de loep en het discours waarin dat was ingebed.

In de eerste naoorlogse jaren werden in heel Europa comités opgericht door overlevenden van het concentratiekamp Ravensbrück. Dat kamp, in de buurt van Berlijn, werd in 1939 gebouwd als vrouwenkamp, maar vanaf maart 1941 was er ook een apart mannenkamp in Ravensbrück gevestigd. In totaal hebben 20.000 mannen en 132.000 vrouwen uit heel Europa in Ravensbrück gevangen gezeten. Mannelijke overlevenden hebben echter nooit deel uitgemaakt van de Ravensbrückcomités. Bovendien brachten deze vrouwencomités alleen het vrouwenkamp en het vrouwenverzet in herinnering. De sekse-identiteit was voor de Ravensbrückcomités blijkbaar erg belangrijk, maar waarom? En hoe kreeg die identiteit gestalte?

In deze rubriek brengt Historica een onderzoeker voor het voetlicht die vanuit haar of zijn discipline reflecteert over de (mogelijke) meerwaarde om te werken vanuit een genderperspectief. Op de Historicapagina van de website van de VVG kunt u reacties op deze rubriek posten. Op die manier willen Historica en de VVG actief het wetenschappelijke én publieke debat rond genderonderzoek stimuleren. Deze keer komt Mieke Aerts aan het woord. Zij is benoemd tot bijzonder hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Ze bekleedt de Wilhelmina Drucker Leerstoel die is ingesteld door Aletta, het voormalige Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging, het IIAV. De oratie van Mieke Aerts, getiteld ‘De vechtjas’, vond plaats op 22 januari 2010.

Om meer vrouwen in de politiek te krijgen, maakte de Belgische vrouwenbeweging, en later ook de overheid, gebruik van Stem Vrouw-campagnes. In de collecties van het Archiefcentrum voor Vrouwengeschiedenis getuigen affiches, strooibriefjes, stickers, pins, gadgets allerlei en af en toe een foto van veertig jaar actie.