Dat historische films voor veel mensen de voornaamste historische informatiebron zijn, valt in deze gemedialiseerde wereld moeilijk te ontkennen. Toch zijn veel traditionele historici sceptisch. Zijn films over een onderwerp als Elizabeth I niet meer dan geschiedvervalsende fictie?

Het Athene van de klassieke oudheid wordt vaak gezien als bakermat van de westerse beschaving. Een aspect daarvan was de invoering van de democratie rond 510 voor Christus, waardoor burgers tot op zekere hoogte invloed op de politieke besluitvorming in deze stadstaat kregen. Dit hield in dat men bijvoorbeeld het recht had om te stemmen in de volksvergadering en dat er verschillende mogelijkheden waren om deel te nemen aan het bestuur van de stad. Deze rechten waren echter uitsluitend voorbehouden aan mannelijke burgers. Atheense vrouwen speelden in dit opzicht geen enkele rol.

Wat hebben vrouwen met nationalisme? Eva Midden onderzocht in haar scriptie de relatie tussen de emancipatie van de vrouw en nationalisme in Nederland. In dit artikel gaat zij in op het nationalisme van Nederlandse feministen op de tentoonstelling 'de vrouw 1813-1913'.

Dit jaar gaat Anneke Mulder-Bakker, universitair hoofddocent Middeleeuwse Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), met pensioen. Reden voor Historica om eens met haar van gedachten te wisselen over carrière, moederschap en de positie van vrouwen binnen de universiteit. Hierop heeft Anneke Mulder-Bakker een verfrissende blik. Het blijkt dat voor veel vrouwen het wetenschappelijke leven pas echt begint na hun veertigste.

In mei 2005 vindt een tweedaags internationaal congres plaats aan de Radboud Universiteit Nijmegen met als doel de categorie gender te integreren in de geschiedschrijving van de Europese demografische transitie. De demografische transitie is zonder enige twijfel aan te merken als een van de belangrijkste historische waterscheidingen van de afgelopen twee eeuwen. Een waterscheiding die vooral voor vrouwen, maar zeker niet alleen voor hen, verstrekkende gevolgen had. De demografische transitie bevrijdde vrouwen uit de vaak eindeloze cyclus van zwangerschap, bevalling en voeding van weer een volgend kind, en de knellende koppeling tussen seksualiteit en reproductie. Deze ontwikkelingen droegen in niet geringe mate bij aan de emancipatie van vrouwen uit de voorheen beperkende rollen binnen het huishouden.

In haar proefschrift brengt auteur Marjan de Groot de bijdrage van vrouwen aan de toegepaste kunst en industriële vormgeving in ons land in kaart, en dan met name in de periode tussen 1880 en 1940. De geschiedenis van toegepaste kunst en industriële vormgeving is een specialisatie binnen kunstgeschiedenis. Hoewel dit vakgebied voor de meesten niet erg bekend zal zijn, zal iedereen wel iets weten van populaire stijlperioden als art nouveau, art deco, Amsterdamse School en functionalisme. Deze stijlen waren actueel in de periode die het proefschrift bestrijkt.

In een brief uit 1838 komt een anonieme vrouw op voor haar recht om lid te worden van de net opgerichte drankbestrijdingsvereniging: het Rotterdamsche Afschaffings-Genootschap. Zij vond het belachelijk dat alleen mannen dergelijk maatschappelijk werk zouden mogen doen. Zij wilde zich ook nuttig maken in de maatschappij. En het huishouden hoefde daar volgens haar helemaal niet onder te lijden. Allemaal ideeën die heel modern in de oren klinken. Wat is de bron van dit feminisme-avant-la-lettre? Wie is deze vrouw? Maartje Janse ging op onderzoek uit en kwam terecht bij het Saint-Simonistische gedachtegoed, een utopisch socialisme uit de eerste helft van de negentiende eeuw, dat mannelijke eigenschappen niet persé aan mannen koppelde en vrouwelijke eigenschappen niet persé aan vrouwen. Vrouwen hoorden ook in het openbare leven thuis en mannen moesten tevens huishoudelijk werk doen. Dit revolutionaire concept bleek ook in Rotterdam te zijn doorgedrongen.

In de laatste decennia van de twintigste eeuw is een groeiende belangstelling ontstaan voor de belevingswereld van Romeinse kinderen. Een van de opmerkelijkste zaken die aan het licht is gekomen is dat de opvoeding van een Romeins kind een sterk gemeenschapskarakter had. Een kind dat opgroeide in het antieke Rome werd niet exclusief door zijn of haar ouders opgevoed, maar werd grootgebracht door een groep volwassenen. Historici hebben zich veelvuldig afgevraagd of dit het ontstaan van een sterke emotionele band met de ouders in de weg stond.

Afgelopen voorjaar ging de nieuwe tv-film Iron Jawed Angels in premiere. Deze verfilming van de Amerikaanse kiesrechtstrijd was een doorslaand succes in Amerika: een onbekend stukje vrouwengeschiedenis werd ontdekt en vele met name jonge kijkers die zich sterk identificeerden met de hippe jonge suffragettes uit de film zochten contact met de vrouwenbeweging. Maar moeten historici blij zijn met dit soort verfilmingen, ook al dient het een goede zaak?