Theorie

Afspiegeling van meerdere culturen
Rurale gendergeschiedenis
Al 25 jaar geleden namen vooral vrouwelijke historici en studentes het op voor de vergeten vrouwen in de geschiedschrijving. De geschiedenis bleek in hoofdzaak 'mannengeschiedenis'. Na de introductie van 'gender' naast 'sekse' werd een analogie gemaakt voor 'etniciteit' naast 'ras'. Bij de concepten klasse, religie of levensovertuiging en generatie kwam eveneens erkenning voor het onderscheid tussen 'feitelijke' sociale kenmerken en de sociaal-culturele toeschrijvingen die eraan worden verleend. Ook voor rurale gendergeschiedenis gaat het niet alleen over een specifieke groep vrouwen of specifieke genderverhoudingen in de landbouwsector of op het platteland. Margreet van der Burg laat zien dat het onderscheid tussen 'platteland' en 'stad' een eigen dimensie vertegenwoordigt die met 'gender' op eigen wijze interfereert in historische processen. Zij gaat in op de ontwikkeling van dit vakgebied en het belang ervan voor de hedendaagse geschiedschrijving.

Margreet van der Burg

 

Egypte

De vrouwen van Deir el-Medina
Aspecten van het leven in een arbeidersdorp
Eeuwenlang hebben oude oosterse culturen de verbeelding geprikkeld. Met name over de oosterse vrouwen is veel gefantaseerd. In discussies over de positie van vrouwen in het oude Egypte werd veelal verwezen naar het dramatische leven van Cleopatra of de schoonheid van koningin Nefertite. Jaana Toivari probeerde zicht te krijgen op de rol die 'gewone' vrouwen in de tijd van de farao's speelden. Zij ging in het grafbouwersdorp Deir El-Medina op zoek naar hun dagelijks leven.

Jaana Toivari

 

Supermarkt

Eldorado voor de vrouw
De introductie van het zelfbedieningssysteem in de levensmiddelenwinkel in de jaren vijftig van de vorige eeuw zorgde voor een cultuurverandering. In de geschiedschrijving is hieraan echter weinig aandacht besteed. Degenen die er wel over schreven, zoals Anneke van Otterloo en Hans Righart, dateren de doorbraak van het systeem na 1960. De zelfbedieningswinkel was in Nederland al sinds de jaren veertig bekend, maar winkeliers hadden tijd nodig om te wennen aan de nieuwe verkoopvorm. Zij vonden het moeilijk hun plaats achter de toonbank op te geven. Bovendien werd door het beeld, dat zij zich van de consument hadden gevormd, de overgang naar het zelfbedieningssysteem vertraagd.
Boertjes laat in dit artikel echter zien dat de nieuwe methode al snel door de huisvrouwen werd geaccepteerd. Zij vonden de zelfbedieningszaak een waar eldorado. Gestimuleerd door de voorlichting van de belangenorganisaties en de verbeterde economische situatie konden de klanten in de jaren zestig in het hele land profiteren van het efficiënte zelfbedieningssysteem.

Ria Boertjes

 

Moraal

Geefster van het leven
De bijbelse Eva als eerste moeder in woord en beeld
Eva staat over het algemeen bekend als een negatief voorbeeld van vrouwelijke lichtgelovigheid, sluwheid en verleidingskracht. Dat Eva als eerste moeder ook een positief voorbeeld was, is veel minder bekend. Toch komt zij in de beeldende kunst en literatuur van de Middeleeuwen en vroegmoderne tijd regelmatig als zodanig voor. Daarnaast vervult zij wel de rol van eerste huisvrouw en echtgenote. Aan de hand van enkele prenten en teksten uit de zestiende en zeventiende eeuw belicht Yvonne Bleyerveld de positieve kant van Eva.

Yvonne Bleyerveld

 

Arbeid

De aanval op het kostwinner-huisvrouwmodel.
De tweede feministische golf en de arbeidstijdverkorting
Men pleegt in de kringen van vrouwen-en genderstudies nogal eens somber te doen over de verworvenheden van de tweede feministische golf, met name op het terrein van de betaalde en onbetaalde arbeid. Meestal wordt dan gewezen op het nog immer geringe aandeel van mannen in de zorgarbeid. Zonder te willen ontkennen dat deze laatste constatering terecht is, stelt Anneke Ribberink dat er mede dankzij de tweede golf, althans in Nederland, toch veel is veranderd, ook op het terrein van de arbeid. Of al die veranderingen zo gunstig zijn, is een tweede. In een aantal gevallen is sprake van effecten die door het feminisme in de jaren zeventig niet op die wijze zijn nagestreefd. Een van de zaken die het feminisme wèl beoogde, was herverdeling van de betaalde en onbetaalde arbeid over de seksen door middel van arbeidstijdverkorting.

Anneke Ribberink

 

Recensies

Vertrouwd en Vreemd

Chiel van den Akker

 

Goochelen met begrippen in de tropen

Liesbeth Hesselink

 

Geheim Indië

Vilan van de Loo

 

Troostmeisjes

Esther Captain

 

Historica op de arbeidsmarkt

Interview met Annemarieke Noordhoff

Suzanne Hautvast

 

Jaarrede voorzitter VVG

De conjunctuur van vrouwengeschiedenis

Maria Grever

 

Commissie-De Rooy

Verleden, heden en toekomst van het geschiedenisonderwijs

VVG & Commissie Vrouwen- en Gendergeschiedenis van de VGN

 

Historica-service

 

Vers van de pers

 

Internationaal

 

SVVT

De redactie heeft moeite gedaan de rechthebbenden van afbeeldingen in Historica op te sporen. Rechthebbenden van afbeeldingen kunnen zich melden bij de redactie indien zij van mening zijn dat materiaal ten onrechte is gebruikt.