Het tweede nummer van jaargang 2022 van Historica staat in het teken van LGBT+ geschiedenis. De redactie stelde het samen uit artikels die spontaan toekwamen, wat toont hoe bloeiend dit onderzoeksveld is. Samuel Vermote bestudeert de idealen inzake moederschap en gezinsvorming waarop lesbische vrouwen stuitten die vanaf de jaren 1980 hulp zochten bij Britse vruchtbaarheidsklinieken. Evoluerende normen staan ook centraal in het artikel van Marc van Velzen, over transgenderemancipatie in Nederland rond de eeuwwisseling: terwijl de focus eerst lag op een 'heldere' transitie naar man of vrouw, groeide in de jaren 2000 de erkenning dat lichamen en genderidentiteit niet binair in te delen zijn. Judith Schuyf verdiept zich in het leven en werk van Josine Reuling, die met Terug naar het eiland (1937) een roman schreef waarin vrouwenrelaties centraal stonden. Jari Goerlandt reconstrueert de rol radicale Vlaamse homogroepen in de strijd tegen het discriminerende artikel 372bis uit het Belgische strafrecht. Twee artikels én de Genderview reflecteren over erfgoedzorg. Tim Heusden zoomt in op de Amsterdamse Gay disko DOK om het belang van zichtbaar queer erfgoed en de rol van de erfgoedsector daarin te tonen. Noah Littel belicht de ideologische discussies die gepaard gingen met het ontwikkelen van specifieke catalogiseringssystemen om lgbtq-erfgoed te ontsluiten. In Genderview spreekt gasthoofdredacteur Jonas Roelans met Bart Hellinck (Fonds Suzan Daniel) en Lonneke van den Hoonaard (ILHIA) over de uitdagingen en mogelijkheden voor lgbtq-archieven in België en Nederland.

Genderview view staat, zoals steeds, integraal online.

Attachments:

Historica 2022 nummer 2.pdf

In dit nummer

Het ideaal van respectabel lesbisch moederschap in Britse feministische vrouwenklinieken in de jaren tachtig

Na jarenlang overwegen, besloot Pat in 1984 om een gezin te stichten in het zuiden van Londen. Op zich niets bijzonder, maar wat Pats verhaal onderscheidde van de gemiddelde Britse vrouw, was haar plan een kind op te voeden binnen een lesbische relatie, zonder daarbij een man te betrekken. Tijdens haar aanvraag bij de vruchtbaarheidskliniek moest ze bewijzen dat ze een respectabele moeder was. De selectieprocedure biedt een uniek inzicht in de wijze waarop zelfs binnen feministische kringen het heteroseksuele kerngezinsideaal een blijvende impact had op welke gezinsvormen als legitiem aanschouwd werden.

Samuel Vermote

Josine Reuling en het verlangen

In de jaren dertig was de schrijfster Josine Reuling de eerste die in het conservatieve Nederland een literaire roman schreef waarin de liefde tussen vrouwen centraal stond – zonder die overigens expliciet te benoemen. Buitenlandse weten-schappelijke theorieën uit de negentiende eeuw over gelijkgeslachtelijk gedrag vonden in de eerste decennia van de twintigste eeuw langzaam inburgering in Nederland, maar het duurde lang voor die geïnternaliseerd werden door de betrokkenen. Uit Reulings boeken en brieven blijkt dat ze het benoemen “totaal niet belangrijk” vond. Waarom schreef ze dan toch een roman die sindsdien bekend staat als de eerste lesbische klassieker?

Judith Schuyf

 
Genderview met Bart Hellinck en Lonneke van den Hoonaard

Zonder lgbtq-archieven geen queer geschiedenis. Het zijn onmisbare bewaarplaatsen en kenniscentra voor het onderzoek naar een deel van ons verleden dat lange tijd als taboe beschouwd werd. Nederland en België kent twee gespecialiseerde archieven die zich al decennialang bezighouden met het verzamelen, bewaren en ontsluiten van historische bronnen over de geschiedenis en leefwereld van de lgbtq-gemeenschap. In Nederland is dat IHLIHA LGBTI Heritage en in België Fonds Suzan Daniel. Lonneke van den Hoonaard (IHLIA) en Bart Hellinck (Fonds Suzan Daniel) gaan met elkaar in gesprek over moeilijkheden én mogelijkheden voor het lgbtq-archiefwezen. Een dialoog over neutraliteit en maatschappelijke tendensen, privacy en digitalisering. Met een aanstekelijk enthousiasme over de parels binnen hun collecties en hun constante missie om het queer verleden te ontsluiten.

Lees hier het volledige gesprek van Jonas Roelens met Bart Hellinck en Lonneke van den Hoonaard

De ideologische achtergrond van catalogisering in Nederlandse lhbt+ -archieven

In de late jaren zeventig en de vroege jaren tachtig van de twintigste eeuw werden er in Nederland documentatiecentra en archieven voor homo en lesbische geschiedenis opgericht. Om te zorgen dat de geschiedenis van de florerende lhbt+-beweging niet alleen bewaard werd, maar ook toegankelijk was, waren deze instellingen niet alleen bezig met het verzamelen van materiaal, maar ook met het documenteren hiervan. Het bouwen van een trefwoordenlijst of thesaurus wordt vaak gezien als een puur technisch proces, maar achter het catalogiseren van de collectie vonden veel ideologische discussies plaats. Door de gesprekken en overwegingen die plaatsvonden in de ontwikkeling van de catalogi en thesauri van Nederlandse lhbt+-archieven te analyseren, geeft dit artikel inzicht in de ideologische achtergrond van een technisch archiefproces.

Noah Littel

De strijd van Vlaamse revolutionair-radicale homogroepen tegen artikel 372bis van het Belgisch Strafwetboek

Tussen 1965 en 1985 bevatte het Belgisch Strafwetboek artikel 372bis, dat homoseksuele handelingen tussen een volwassen persoon (vanaf 18 jaar) en een jongere met de leeftijd van zestien of zeventien jaar strafbaar stelde. Aanvankelijk stond de Belgische homobeweging terughoudend tegenover actievoeren tegen deze strafrechtelijke vorm van discriminatie. Revolutionaire homogroepen zoals de Rode Hond en De Rooie Vlinder die gedurende de jaren zeventig van de twintigste eeuw opkwamen, durfden daarentegen wel stappen naar buiten te nemen.

Jari Goerlandt

Queer erfgoed. Een casestudy naar homodiscotheek DOK in Amsterdam

Amsterdam wordt ook wel de gay-capital van Europa genoemd. Sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw staat de stad bekend om het bloeiende homo-uitgaansleven en de relatieve tolerantie naar queer personen. Hoewel het de nodige inspanningen van de homogemeenschap vergde, wist uiteindelijk ook de rest van de stad dit label te omarmen, met misschien wel als hoogtepunt de Gay Games in 1998. Toch blijft dit deel van de geschiedenis onderbelicht in de Nederlandse erfgoedsector. Dit artikel laat zien hoe queer geschiedenis zich manifesteert in de openbare ruimte, en waarom het zo belangrijk is om hier meer aandacht aan te besteden.

Tim van Heusden

Transgenderemancipatie in Nederland rond de eeuwwisseling

In 1981 klopt een transgender vrouw aan bij de Nederlandse Genderstichting. Deze organisatie, opgericht in de jaren zeventig, geeft medische en maatschappelijke hulp aan transgender personen. De wens van deze anonieme vrouw, die zich voorstelt met de initialen Y.S., is ongebruikelijk in de ogen van medische specialisten. In plaats van een volledige transitie bestaande uit zowel hormoontherapie als een geslachtsoperatie wenst zij louter het gebruik van vrouwelijke hormonen. In de ogen van de endocrinologen en artsen is dit onwenselijk en daarom wijzen ze dit verzoek af. De vrouw gaat in bezwaar en schrijft een boze brief naar de Landelijke Werkgroep Travestie en Transsexualiteit, de Nederlandse zelfhulpgroep voor mensen met genderdysforie. In haar brief betreurt ze dat haar zelfkennis en die van andere transmensen niet serieus wordt genomen. “Tenslotte is het ons lichaam!” eindigt ze. Zij is een van de weinigen die deze gedachten op papier zet en naar de werkgroep verstuurt. Het duurt tot de eeuwwisseling tot dit geluid groeit. Het idee dat gender uit een breed spectrum bestaat en meer omhelst dan man of vrouw wordt rond 2000 steeds meer geuit.

Marc van Velzen