Met Liefde in de Lage Landen. Een portret van Nederland in 15 huwelijken benadert historica en schrijfster Mirjam Janssen de Nederlandse geschiedenis vanuit een fris perspectief. We kunnen de historie van het land vatten in politieke gebeurtenissen en sociale ontwikkelingen, maar óók inzoomen op huwelijk en gezinsleven. Deze vormen, aldus Janssen, evengoed een toetssteen voor vele maatschappelijke veranderingen.

/ Carola Verbraak /

Op basis van welke beginselen werden huwelijken in het Nederlandse verleden gesloten? Welke rol speelden romantiek en individuele keuzevrijheid daarbij? Welke regels legden staat en kerk op? Aan de hand van vijftien koppels uit de afgelopen vijfhonderd jaar zoekt Janssen antwoord op deze vragen. De afbraak van het huwelijk als een ‘heilig’ instituut vormt hierbij voor haar een belangrijke leidraad. Waar komt die moderne, meer liberale kijk op trouwen en het krijgen van kinderen vandaan?

Beperkte diepgang en kritische noten
Janssen geeft ieder van haar casussen een specifiek thema mee. Willen van Oranje en Charlotte de Bourbon zijn ‘De opstandelingen’ en Johan Rudolf Thorbecke en Adelheid Solger belichamen het romantische negentiende -eeuwse huwelijk, terwijl Heleen Rietberg en Peter Kuipers geroemd worden als verzetsstrijders in de jaren 1940. De koppels worden in de meeste gevallen op een biografische manier benaderd. Aan de hand van bronfragmenten, citaten en contextuele kadering krijgen lezers zo een chronologisch verhaal van huwelijk tot overlijden.

De eerdergenoemde vragen vormen een interessant startpunt van het boek, maar het lukt Janssen niet goed ze met voldoende zeggingskracht te beantwoorden. Van (kritische) analyse is weinig sprake. Veranderingen op het vlak van huwelijk en gezinsleven doorheen de tijd worden mondjesmaat besproken en de ongelijkwaardige positie van mannen en vrouwen binnen het gezin wordt niet ter discussie gesteld. Met uitzondering van de meer recente koppels, geeft Janssen daarbij de meeste aandacht aan het leven van de echtgenoot. Vanuit een genderperspectief bewandelt Liefde in de Lage Landen dan ook grotendeels een traditioneel pad.

Sterke afsluiter
Janssen is in deze monografie op haar best juist wanneer ze nuance en context aanbrengt in haar verhaal. Dit is bijvoorbeeld het geval in hoofdstuk vier, over het koppel Joris Rapalje en Catalina Trico. Geen paar van rijke komaf, maar twee Waalse immigranten die via Amsterdam en de Republiek samen een nieuw leven opbouwden in de Nieuwe Wereld. Hun levensloop wordt gereconstrueerd op basis van meer diepgaand historisch speurwerk, waarbij de beperkte informatie die voor handen is in een bredere context wordt geplaatst.

Dit geeft het boek meer zeggingskracht mee. Dat heeft ook haar afsluitende hoofdstuk, waarin Janssen reflecteert over de stand van zaken in Nederland anno 2020. Hierin is ze genuanceerd en wijst ze bijvoorbeeld op de tegenstelling tussen overheidsbeleid en realiteit (vrouwen werken nog steeds minder dan mannen en doen meer binnen het gezin) en hoe huwelijken nog steeds een praktische verbintenis zijn (waarbij koppels met beperkte economische middelen veel vaker scheiden).

Slotsom
Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van romantiek, huwelijk en gezinsleven, zal met Liefde in de Lage Landen weinig nieuws leren. Wie reeds kennis van zaken heeft, zal zelfs veel hiaten zien en diepgang missen. Tegelijkertijd vormt de bundel een mooie biografische schets van koppels uit de Nederlandse geschiedenis, en toont Janssen hoe zij met elkaar, hun gezin én de maatschappij waarin zij leefden omgingen. Deze microhistorische benadering maakt van het boek alsnog een fijn verhaal voor al wie zoekt naar een publiekshistorisch werk dat makkelijk wegleest.


Mirjam Janssen, Liefde in de Lage Landen. Een portret van Nederland in 15 huwelijken (Spectrum, 2020).

Carola Verbraak (1991) is historica en werkzaam als medewerker collectiebeheer in museum Het Markiezenhof in Bergen op Zoom.