Swingende stofdeeltjes en een kinderwens

In Omdat ze leven: het verhaal van jou en alle kinderen die ik nooit heb gehad, neemt de theater, film- en literatuurwetenschapper en liefhebber van de kwantumtheorie, Brecht de Backer (1987) je mee op haar persoonlijke avontuur naar het moederschap toe. Ze is een alleenstaande, onafhankelijke vrouw die op vrouwen valt en behoorlijk wat weerstand van de buitenwereld moet zien te overwinnen. De Backer schetst in persoonlijk en kristalhelder proza het avontuur van een jonge in Amsterdam neergestreken vrouw, met een kinderwens die nog vormvast moet worden. Want in welke gezinsconstellatie gaat ze haar moederschap vormgeven? Ze doorloopt alles van liefdevolle onenightstands tot diepe kroeggesprekken en frustrerende potentiële speeddonordates. Ze praat met talloze adoptiedeskundigen en luistert naar seminars van huilende stellen met een onvervulde kinderwens. Haar zoon vanuit gene zijde naar deze zijde krijgen betekent vaak teleurgesteld worden en de wanhoop met goede vrienden en goedkope wijn wegdrinken in het park.

/ Julia Maria Keers /

Doorgelicht worden

Het is een emotionele achtbaan en beslist geen makkelijk traject dat ze moet afleggen voor haarzelf en haar toekomstige kind. In haar zoektocht naar een goede en passende situatie, waarbij ze potentiële donorvaders, ouders met een kinderwens en mogelijke vaderfiguren ontmoet, neemt de Backer je mee op een reis van zijpaden en doodlopende wegen, van verwaterde mogelijkheden, van ingeslagen paden die iets verderop kronkelen en ophouden, waarbij ze alle kinderen die uiteindelijk toch niet geboren worden indachtig heeft. Ze staat na afloop van ieder mislukt scenario stil bij één van haar (mogelijke) kinderen, die ze is misgelopen. Het gevoelige onderwerp van miskramen schuwt ze hierbij niet. En de ingewikkelde, lange procedures die ze als lesbische vrouw met een kinderwens moet doorlopen, om bij de spermabank in aanmerking te komen voor een zaaddonor, evenmin. Of de therapeutische intakesessies waar ze eerst haar complete jeugd moet opgraven om nader te verklaren waarom ze, in navolging van de rest van de mensheid, naar een kindje verlangt en het leven graag wil doorgeven. Gelukkig laat ze zich niet ontmoedigen.

Schijntolerantie

Een sterke ondertoon in de roman zijn de subtiele (en soms minder subtiele) vormen van discriminatie die de Backer op dagelijkse basis ervaart. De conservatieve familiemoraal zit blijkbaar nog diep in Nederland ingebakken. Omdat ze afwijkt van de heteronormatieve huisje-boompje-beestjes-matrix, beroept haar omgeving zich steeds op het klassieke idee van een vader en een moeder met kinderen, als ze haar verlangen naar een kind uitspreekt. Je bent lesbisch, neem anders een konijn. Om als een volwassen vrouw op zo’n denigrerende en neerbuigende manier te worden geïnterpelleerd, vind ik behoorlijk schandalig. De Backers kinderwens komt door de lange procedures en afhakende koppels op het spel te staan. Maar ze heeft niet eindeloos de tijd. Haar biologische klok tikt door. Uiteindelijk besluit ze om zich op te geven bij een donor en -fertiliteitskliniek in Denemarken, zodat ze de procedures achter zich kan laten en eindelijk haar droom kan waarmaken. De schijntolerantie van Nederland is hierbij misselijkmakend.  

Sterrenstof

In het Deense drieluik, een drieluik van hoofdstukken vlak voor het beslissende hoofdstuk ‘Omdat Kaspar’ en de geboorte van haar zoon, ontstaat de mogelijkheid om vaart achter haar zwangerschap te zetten. Hier wordt het allemaal spannend: geen stompzinnige rotopmerkingen meer maar superzaad, Netflix-bingen, comfordfood bestellen, kruiswoordpuzzels leggen, extra progesteron inspuiten en geduld hebben. De boventoon van het boek gaat niet over sluimerende discriminatie maar over verbinding: de talloze verbindingen die we kunnen aangaan, de verbondenheid die we dwars door alles kunnen ervaren. Achter de stuwende kracht van haar proza zit de bevalling als knooppunt van pure kosmische verbinding. De Backers overpeinzingen en reflecties op de vervormingen van de ruimte-tijd, de verschillende tijdlijnen die naast elkaar zouden kunnen bestaan, de afslagen die een mensenleven kan nemen, en hoe alle kleine puzzelstukjes hierin onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, zijn inspirerend om te lezen. Haar boek laat de schoonheid van de kwantumtheorie zien. Mijn vriendinnen gaven aan dwars door de ruimtetijd heen te hebben gekeken tijdens hun bevallingen, maar konden het verder niet zo goed verwoorden. De Backer verweeft de basisblokken van ons bestaan en de betekenis van het leven, allemaal soepeltjes met haar eigen lichaam en gedachten in elkaar.

Moederschap

De roman is daarbij ook eerlijk: het kersverse moederschap, het in leven houden van een ander levend wezen, is niet alleen een mooie droom, maar ook een ware nachtmerrie voor je nachtrust. Het is een intensieve verandering voor je persoonlijkheid en een afscheid van je eigen leven zoals je het tot dan toe hebt gekend. Zoals Nina Pierson verklaart in Mama’en worden moeders zelf ook geboren. Zo reflecteert de Backer: “Moederschap is ook: het loslaten van de gedachte dat er een kalme toestand is om naar te streven. Dat het vanaf een bepaald moment allemaal vanzelf zal gaan. Er is altijd iets wat het ouderschap, het leven in het algemeen eigenlijk, chaotisch maakt. En rust is alleen maar te vinden in het loslaten rust proberen te vinden.” Het prille en alleenstaande moederschap valt haar het eerste jaar zwaar, maar moeder en zoon groeien in hun nieuwe samenzijn.

 “Sinds ik moeder ben geworden van Kaspar, zie ik hoe dat proces van het ontstaan van een universum op microschaal samenvalt met het ontstaan van een leven. De eerste periode na het exploderen van het zwarte gat is het te warm, verschroeiend, om echt leven te laten ontstaan. Het is pas na een tijdje, als het nieuwe heelal wat meer ruimte krijgt, dat het afkoelt en elektronen en protonen waterstofatomen kunnen vormen. De bron van leven. Het heelal wordt minder dicht, de lichtdeeltjes krijgen ruimte om te bewegen.”

Brecht de Bakker heeft een sterk persoonlijk literair debuut neergezet en ik ben erg benieuwd naar haar volgende boek.

Brecht de Backer, Omdat ze leven. Het verhaal van jou en alle kinderen die ik nooit heb gehad (Atlas Contact, 2022), 208 blz. € 21,99.

Julia Maria Keers is literatuurwetenschapper en freelance journalist.