De tweede Historica van 2020 Historica bevat een mooie reeks artikelen die gendergeschiedenis in al zijn diversiteit belicht. Komen aan bod: vrouwen in het vleeshouwersambacht in Antwerpen in de 15de en 16de eeuw, mannelijkheid in de portretkunt van de 17de eeuw, de positie van Etta Palm d’Aelders ten tijde van de Franse revolutie, vrouwelijke militairen tijdens de Indonenische dekolinisatieoorlog, en de uitdagingen om de biografie van de Surinaamse Moesje Temmes te reconstrueren. Voor genderview sprak Eline Huyghens met Katrien De Graef (UGent), die gespecialiseerd is in de sociaaleconomische geschiedenis van de Oud-Babylonische periode. Zoals steeds staat deze genderview volledig online.

Attachments:

Historica 2020 nummer 2.pdf

/ Zeventiende eeuw /

Van vaandeldrager tot Mulat. Mannelijkheid in het land van Rembrandt

Hoewel genderhistorici gewend zijn met uiteenlopende bronnen te werken, is de Nederlandse portretkunst van de Gouden Eeuw nog nauwelijks uit een historisch perspectief van mannelijkheid geanalyseerd. De expositie Rembrandt-Velázquez. Hollandse en Spaanse meesters in het Amsterdamse Rijksmuseum in 2019 bood een mooie gelegenheid om daar verandering in te brengen. Wat vertellen de daar tentoongestelde portretten ons over mannelijkheid in de zeventiende eeuw? Van welke stijlen van man-zijn vormden zij eigenlijk een model of juist een contra-model? En in hoeverre vormden zij een uitdrukking van de Nederlandse identiteit die zich juist in deze tijd aan het ontwikkelen was?
Dorothee Sturkenboom


/ Achttiende eeuw /

Van sujette tot citoyenne. Etta Palm d’Aelders en vrouwelijk burgerschap in de tijd van de Franse en Bataafse revoluties

Etta Palm d’Aelders staat in de geschiedschrijving bekend als de Nederlandse vrouw die tijdens de Franse Revolutie als eerste vrouw het woord nam in een politieke club in Parijs, maar ook als een dubbelspionne die op dubieuze wijze politiek carrière maakte. Hoe kijken wij nu naar haar? Als intrigante? Dubbelspionne? Feministisch activiste? Sluiten deze verschillende interpretaties elkaar uit, of zeggen zij juist iets over de inconsistenties en veranderende grenzen waarbinnen vrouwen zich in de revolutionaire wereld van die tijd bewogen? In dit artikel kijk ik verder dan de strak omlijnde categorisering die eerdere historici hanteerden om inzicht te krijgen in de verschillende manieren waarop d’Aelders misschien wel aan al deze classificaties tegelijk voldeed – vooral hoe zij zich vanuit haar positie inzette voor de emancipatie van de vrouw.
Samantha Sint Nicolaas

/ Genderview /

Katrien De Graef: Naditu vrouwen in Mesopotamië

Katrien De Graef is hoofddocent aan de Universiteit Gent en verbonden aan de Vakgroep Talen en Culturen. Ze verricht onderzoek naar het Oude Nabije Oosten, met daarbij een focus op de socio-economische geschiedenis van de Oud-Babylonische periode. Daarnaast doceert ze taalkundige en historische vakken, waaronder Akkadisch, Geschiedenis van het Oude Nabije Oosten, en Maatschappij en Religie van het Oude Nabije Oosten. Ze is medeoprichtster van het academisch internationaal netwerk GeMANE: Gender, Methodology and the Ancient Near East.
Lees hier het gesprek dat Eline Huygens met haar had.

/ Economische geschiedenis /

Penseressen aan zet? Een studie naar de economische activiteiten en het juridisch statuut van premoderne Antwerpse vleesverkoopsters

Gedurende de vijftiende en zestiende eeuw kende het Antwerpse vleeshouwersambacht, net als vele andere Zuid-Nederlandse ambachtsgilden, een bloeiperiode. Het ambacht vergaarde een significante positie in het stadsbestuur en greep hierdoor de kans om strenge regelgevingen in te voeren waaraan ambachtslieden onderworpen werden. Gaandeweg creëerde het vleeshouwersambacht een patriarchale beroepsvereniging waaruit vrouwen, tenminste volgens de traditionele literatuur, steeds meer uitgesloten werden. In deze periode zou de economische positie van vrouwen volgens sommige historici systematisch verslechteren. Bovendien zouden ze hun economische achterstand pas vanaf de twintigste eeuw beginnen in te halen. Hoe groot de aanhang van deze Decline Thesis ook is, toch wordt ze sinds enkele decennia steeds meer in twijfel getrokken. Want ondanks de initiële uitsluiting van vrouwen uit het ambacht bleken vrouwen van cruciaal belang te zijn voor het premoderne economische klimaat.
Nathalie Franckaerts

/ Dekolonisatieoorlog Indonesië /

Het sieraad van het KNIL. De verbeelding van de dekolonisatieoorlog in Indonesië in fotoalbums van militairen van het Vrouwenkorps-KNIL (1944-1950)

In oorlogssituaties werden vrouwen lang beschouwd als ‘slachtoffer’, die vooral beschermd moesten worden tegen geweld. Toen Nederlandse vrouwen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog hun intrede deden in het leger, deed dit veel stof opwaaien. Een aantal militairen van het Vrouwenkorps-KNIL (VK-KNIL) dat werd uitgezonden tijdens de dekolonisatieoorlog in voormalig Nederlands-Indië (1945-1950) stelde fotoalbums samen over hun dienstperiode. Hieruit blijkt dat deze dienstperiode voor de vrouwelijke militairen persoonlijk gold als avontuur, maar tegelijkertijd waren koloniale opvattingen alom aanwezig. Dit artikel laat zien dat militairen van het VK-KNIL werden afgeschermd van geweld en dat dit mogelijk hun beleving en verbeelding van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog heeft beïnvloed.
Judith van de Woestijne

/ Biografie /

Elisabeth Temmes: marktvrouw en politieke kracht?

Elisabeth Temmes, ook wel Moesje, Sasa of Sara genoemd, werd rond 1880 geboren ergens in Suriname en stierf ergens na 1959. In deze eerste zin wordt al duidelijk dat er veel onbekend is over Moesje Temmes. Tijdens het onderzoek dat ik, ten dele in Suriname, voor Els Kloek deed in de hoop een lemma over haar te kunnen schrijven voor 1001 vrouwen in de twintigste eeuw werd duidelijk dat het lastig is om meer over haar te vinden. Van een lemma kwam het niet, maar dat lag niet aan haar geringe rol in de geschiedenis van Suriname. Omdat zij een vrouw was, werd zij in kranten niet vaak bij naam genoemd en bleven er weinig bronnen over haar bewaard. Hier schets ik hoe dat bronnenprobleem ontstond en vertel ik wat ik wel over Temmes vond.
Rosa de Jong