Carry van Bruggen

De eeuwige slingerslag
Het lijkt voor de hand te liggen dat iemand die over 'brandende vrouwenkwesties' schreef en de gangbare conventies tussen mannen en vrouwen aan de kaak stelde, bij de georganiseerde vrouwenbeweging thuishoorde. Toch is het tussen de vrouwenbeweging en Carry van Bruggen nooit iets geworden. Een bestuursfunctie in de commissie letteren voor de tentoonstelling 'De Vrouw 1813-1913' liep al na een paar bijeenkomsten op ruzie uit. Het was haar eerste en laatste bemoeienis met de beweging. Vooral de politieke en sociale agenda van de vrouwenbeweging ontmaskerde ze als een 'collectivisme' en dat stond haar tegen. Zij wilde zich door geen enkel collectief laten annexeren. Ondertussen deed ze met een zeker gemak zo ongeveer alles, waar de vrouwenbeweging fel voor streed: ze voedde haar kinderen alleen op, zonder financi‘le steun van een man, en verdiende haar eigen salaris. Carry van Bruggen werd een bekend schrijfster van veelbesproken en veelgelezen romans. Daarnaast werd zij een bekende persoonlijkheid door haar lezingen, waarvoor ze het hele land afreisde, en door haar journalistieke werk. Van Bruggens werk is vaak autobiografisch geïnterpreteerd, maar dat was zeer tegen haar zin. Een van haar uitspraken hierover luidde: "Ik belijd mezelf altijd. Maar dit mag niet over 't hoofd gezien worden: dat ik van mezelf slechts vertel wat ik algemeen menschelijk in me vind."

Judith de Raat

 

Oudheid

De waarderingsgeschiedenis van Sulpicia
Romeinse dichteressen zijn een zeldzaam verschijnsel. De weinigen die er zijn, zijn eenzijdig en vanuit een mannelijke invalshoek geïnterpreteerd. Zo werd de poëzie van een vrouwelijke dichter als Sulpicia lange tijd enkel gewaardeerd als simpel, gevoelig en emotioneel. Susan Claessen laat zien hoe de waardering van Sulpicia's werk eeuwenlang is bepaald door haar vrouwelijkheid. Een meer tekstgerichte benadering levert echter een heel ander oordeel van Sulpcia's werk op. Dan blijkt dat Sulpicia op verrassende wijze speelde met mannelijkheid en vrouwelijkheid in haar elegische gedichten over een ontluikende romance.

Susan Claessen

 

Kiesrecht

De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht in Deventer
Zaterdag 18 juli 1914 was een glorieuze dag voor de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Tijdens de jaarlijkse Zomervergadering werd de Vereeniging voor het eerst officieel ontvangen, en wel door het gemeentebestuur van de provincieplaats Deventer. Met deze ontvangst "trad de beweging voor vrouwenkiesrecht een nieuwe fase in," zoals Aletta Jacobs het in haar toespraak zei. "Daarvoor werd men weliswaar ook door de overheid ontvangen, maar dan in de vorm van een veldwachter of andere politie-autoriteit om het publiek te beschermen." Lamberthe de Jong zocht uit waarom de eerste offici‘le ontvangst van de VvVK in Deventer plaatsvond, en constateerde dat mejuffrouw V.C. van der Meer van Kuffeler en Kamerlid H.P. Marchant sleutelfiguren waren.

Lamberthe de Jong

 

Indonesië

Weerzien van Henriëtte Roland Holst en Mohammed Hatta
In november 2000 verschijnt bij uitgeverij Verloren de bundel Vertrouwd en vreemd. Ontmoetingen tussen Nederland, Indi‘ en Indonesië. Het is een uitgave in de serie Tipje van de sluier van de Vereniging voor Vrouwengeschiedenis. In de bundel laat een keur aan wetenschappers, fictieschrijvers, journalisten en striptekenaars hun licht schijnen over het veelzijdige koloniale verleden. De romanschrijvers Alfred Birney en Wies van Groningen schreven speciaal voor deze bundel een kort verhaal. Anderen bespreken thema's als arbeid, religie, politiek en vrouwenbeweging. Steeds blijken kleur, sekse, rijkdom en status de bepalende factoren voor de omgang tussen de verschillende groepen in en buiten de archipel. In de foto-galerij komen persoonlijke, hedendaagse associaties met tempo dulu los. Historica publiceert een verkorte versie van een van de artikelen. Nico Markus beschrijft daarin de ontmoeting tussen Hatta en Henri‘tte Roland Holst.

Nico Markus

 

Kunst

Etha Fles (1857-1948) voorvechtster van de moderne kunst
Vrouwen die zich tijdens de Eerste Feministische Golf inzetten voor de emancipatie van de beeldende kunst komen in de geschiedschrijving weinig aan bod. De Utrechtse schilderes Etha Fles was een van de vrouwen die hartstochtelijk en soms rebels op de bres stond voor al het nieuwe in de kunst. Haar carrière als promotor van verschillende nieuwe kunstrichtingen en als mecenas van moderne kunstenaars staat centraal in dit portret.

Suzette Haakma

 

Recensent

Petronella Moens en het vrouwelijk schrijverschap
Tegenwoordig heeft iedere gerenommeerde boekenredactie enkele vrouwen in dienst. De Volkskrant telt onder zijn vaste recensenten Aleid Truijens (tevens chef), de NRC Elsbeth Etty (tevens redacteur) en Vrij Nederland Xandra Schutte (tevens chef). In de negentiende eeuw lag dat anders. Vrouwen traden zelden op de voorgrond als literatuurcriticus en werden ook niet geacht dat te doen. Petronella Moens (1862-1843) was een pionierster op dit terrein: ze was waarschijnlijk de eerste vrouw in Nederland die boekbesprekingen voor algemeen-culturele tijdschriften schreef.

Lotte Jensen

 

Interview

Interview met Zonneke Matthée
Zonneke Matthée was acht jaren hoofdredacteur van Historica, het tijdschrift dat zij van een eenvoudig gestencild Vrouwengeschiedenisblad veranderde in een professioneel kwartaalblad. Afgelopen zomer droeg zij deze functie over aan Marijke Huisman. Uiteraard blijft Zonneke VVG-lid. Waar komt haar passie voor vrouwengeschiedenis vandaan? En welke feeën stonden om haar wieg? Een fascinerend verhaal over persoonlijke inspiratie, over leven met het toeval en over een toekomst die hopelijk langs fietspaden en door NSB-archieven gaat.

Vilan van de Loo

 

Lezing

Women's studies in archaeology
Op de conferentie The History of Women in Science, die plaatsvond in Cambridge van 10 tot 12 september 1999, hield Londa Schiebinger een lezing getiteld 'Has Feminism Changed Science?'. Daar waren ook enkele Nederlandse vrouwen aanwezig die zich bezighouden met de geschiedenis van vrouwen in de exacte vakken; één van hen, Marianne Offereins, stelde ons haar vertaling van de lezing van Londa Schiebinger ter beschikking. Wij drukken hier - met toestemming van Schiebinger, die als Edwin Sparks Professor for the History of Science is verbonden aan het Department of History van de Pennsylvania State University (USA) - een deel van deze lezing af. Na een algemene introductie over de geschiedenis van vrouwen in de natuurwetenschappen, waarin Schiebinger onder andere een onderscheid maakt tussen de uitsluiting van vrouwelijke wetenschappers enerzijds en het ontkennen van seksisme in de wetenschappelijke inhoud anderzijds, concentreert zij zich op één discipline, de archeologie.

Londa Schiebinger

 

Recensies

De politiek van seksualiteit

Simone Veld

 

De radicale inspiratie van het protestantisme

Liesbeth Bervoets

 

Onder de loep

Heleen Massee en Lizzy Jongma

 

Historica-service

 

IFRWH

 

Vers van de pers

 

SVVT

De redactie heeft moeite gedaan de rechthebbenden van afbeeldingen in Historica op te sporen. Rechthebbenden van afbeeldingen kunnen zich melden bij de redactie indien zij van mening zijn dat materiaal ten onrechte is gebruikt.