 Download Historica 2012 nummer 2 |
Fin de siècle
Een zuster binnen een leger aan mannenbroeders? Ersilia Caetani-Lovatelli (1840-1925) en de Italiaanse cultuurnatie
De rol van Italiaanse vrouwen was in de negentiende eeuw vooral gelegen in de privésfeer, als moeder van de opgroeiende staatsburgers en dus van de natie. In het publieke domein was de taak van vrouwen voornamelijk beperkt tot die van onderwijzeres, en ook hier werd de morele roeping als hoedster van het burgerschap benadrukt. Het leven en het werk van de Romeinse Ersilia Caetani-Lovatelli (1840-1925) maken duidelijk dat vrouwen die min of meer publiekelijk actief waren als salonnière, als wetenschapper of als schrijver, in hun mogelijkheden en beperkingen beïnvloed werden door de Italiaanse cultuurnatie. Dit artikel laat zien hoe Caetani-Lovatelli enerzijds bijdroeg aan en anderzijds afhankelijk was van de cultuurpolitiek die eind negentiende eeuw in het nieuwe Italië gevoerd werd.
Floris Meens
Oude geschiedenis
Spartaanse vrouwen: mythevorming en uiteenlopende interpretaties
Reeds in de oudheid was Sparta een geliefkoosd onderwerp van opmerkelijke en exotische verhalen. Dit kan gekaderd worden vanuit de concurrentie die deze Laconische1 stad voornamelijk van Athene ondervond en de conflicten die hieruit voortvloeiden. Atheners wilden zich onderscheiden van de Spartanen, wat ze onder meer deden door hun vijanden als excentriekelingen af te schilderen. Hierbij werd fantasie zelden geschuwd. Bovendien is het bronnenmateriaal uitsluitend geschreven door mannen, die een eenzijdig mannelijk beeld van de Spartaanse vrouwen ophingen. Aangezien vrouwen geen tegenstem konden laten horen, kregen overdrijvingen en mythevorming vrij spel bij de antieke auteurs. Zo zouden volgens Aristoteles de vrouwen de plak hebben gevoerd in het oude Sparta, omdat de mannen vaak op militaire campagne en dus ver van huis waren. In de twintigste eeuw wekte dat soort beweringen de interesse van de voorvechtsters van het feminisme, die in het antieke Sparta de ultieme vorm van vrouwenemancipatie verwezenlijkt zagen. Vrouwen werden daar immers met evenveel respect als mannen behandeld.
Korneel van Lommel
Kerkgeschiedenis
Katholieke vrouwen in het openbare leven. De middenpositie van Johannes Aengenent (1897-1935)
In Nederland woedt al enige jaren een debat over vrouwen op de arbeidsmarkt, de rol van gesubsidieerde kinderopvang, de combinatie van werk en gezin en de verdeling van de huishoudelijke taken tussen man en vrouw. Deze thematiek is niet nieuw: in het begin van de twintigste eeuw werd over dezelfde onderwerpen een even verhitte discussie gevoerd. Dit artikel laat de stem horen van iemand die hierbij onder de Nederlandse katholieken een gematigd standpunt innam en uiteindelijk de steun van de kerkleiding zou krijgen: Johannes Aengenent. Als hoogleraar sociologie, publicist en bestuurder van katholieke maatschappelijke organisaties sprak hij zich uit over een groot aantal maatschappelijke vraagstukken, waaronder de vrouwenkwestie.
Erik Sengers
Oorlogsgeschiedenis
Zich uit de naad werken voor de vijand
In 2008 verscheen in dit tijdschrift een artikel waarin Hannelore Vandebroek een onbekend stuk oorlogsgeschiedenis verkende. Aan de hand van een aantal typeverhalen schetste zij het beeld van de meisjes en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog – vrijwillig of verplicht – in Duitsland aan de slag gingen in de industrie, landbouw, horeca of private huishoudens. Daarmee bood ze een belangrijke bijdrage aan de Belgische geschiedschrijving over de arbeid van vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De tewerkstelling van Belgische vrouwen in de Duitse oorlogsindustrie in het bezette moederland daarentegen werd nog niet bestudeerd. Dit artikel bespreekt een casestudy over een Duitse uniformenfabriek in Merksem: de E. Reitz Uniformwerke. Heel veel vrouwen uit de ruime Antwerpse regio verdienden tijdens de oorlog hun brood met het naaien van uniformen voor de vijand. Eerst wordt het verloop van de tewerkstelling en de rekruteringspolitiek van de Duitse bezetter belicht, vervolgens wordt dieper ingegaan op de vraag waarom deze vrouwen zich uit de naad werkten voor de vijand. Het artikel vormt bovendien een eerste aanzet tot verder historisch onderzoek naar de invloed van Duitse bedrijven in bezet België tijdens de Tweede Wereldoorlog, een fenomeen waar nog veel onontgonnen archiefmateriaal over bestaat.
Carmen van Praet
Genderview
Francisca de Haan
In deze rubriek brengt Historica een onderzoeker voor het voetlicht die vanuit haar of zijn discipline reflecteert op de (mogelijke) meerwaarde om te werken vanuit een genderperspectief. Deze keer komt Francisca de Haan aan het woord. Zij is hoogleraar Gender Studies aan de Central European University in Boedapest. We spreken met haar over haar onderzoek naar de Women’s International Democratic Federation en haar ideeën over gendergeschiedenis.
Het interview staat volledig op deze site.
Greetje Bijl en Renate Klinkenberg
Onder de loep
Vrouwen met ‘manneninsignes’
Els Flour
Recensie
Het herhalen van bekende ideeën
Willemijn Ruberg
Service en boeken
