De eerste Historica van 2019 bevat een mooie variatie aan artikelen: over de participatie van vrouwen aan het waterbeheer in de vroegmoderne tijd, ongehuwde moeders in 18de-eeuws Antwerpen, de veranderende omgang met huiselijk geweld eind 19de - begin 20ste eeuw, en de Nederlandse militaire vrouwencorpsen tijdens WOII. Daarnaast een mooie genderview met afscheidnemend VVG-bestuurslid Evelien Rijsbosch - integraal online - en enkele recensies.
 Historica 2019 nummer 1.pdf |
/ Militaire geschiedenis /
Gender en de geschiedenis van de Nederlandse militaire vrouwenkorpsen (1943-1951)
In januari 1943 deed de Bond van Nederlandsche Vrouwen in Groot-Brittannië een dringende oproep aan alle Nederlandse vrouwen die zich op dat moment in het nog vrije Engeland bevonden. “Nederlandsche vrouwen!” schreven zij, “wij hopen dat de bevrijding van Nederland niet al te lang meer op zich zal laten wachten. Of dit met of zonder strijd op onzen Vaderlandschen bodem zal geschieden, weten wij niet; maar in beide gevallen zal veel hulp verleend moeten worden.” Daarom, zo vervolgt de brief, “wil de Bond een vrouwelijk vrijwilligerscorps vormen en de training van de Nederlandsche vrouwen in Engeland onmiddellijk ter hand nemen. Wij vrouwen moeten, wanneer het oogenblik van de bevrijding gekomen is, klaar staan om onze diensten aan te bieden aan hen in ons Vaderland, die op ons rekenen. […] Kunnen wij straks terugkomen en de onzen teleurstellen? Neen, zult gij allen antwoorden. Daarom… aan den slag.”
Kim Bootsma
/ Sociale geschiedenis /
Begrip voor gewelddadige vrouwen. De veranderende verslaglegging over huiselijk geweld van vrouwen, 1880-1910
Toen de Rotterdamse arbeidersvrouw Aletta van den Hee-rik in 1910 haar man doodstak nadat hij dronken thuiskwam, toonden de kranten begrip voor haar daad: ze zou haar kinderen hebben willen beschermen. Toch was nog maar dertig jaar daarvoor een Haagse volksvrouw door de pers aan de schandpaal genageld nadat ze haar drankzuchtige echtgenoot had gedood. Dit contrast kan niet alleen worden verklaard door feitelijke verschillen tussen beide zaken, maar weerspiegelt een drastische ommekeer in de houding van kranten tegenover vrouwen die huiselijk geweld hadden gepleegd.
Clare Wilkinson
Ongehuwde moeders in achttiende-eeuws Antwerpen
Begin augustus 1758 meldde vroedvrouw Bello Van Camp aan de Antwerpse aalmoezeniers dat ze katoenspinster Helena Merckx had bijgestaan bij haar bevalling. De kersverse moeder lag nu thuis “in het kinderbedde”. Omdat het een buitenechtelijke geboorte betrof, had Merckx een eed gezworen dat Georgius Dussaert de vader was en dat tijdens de weeën bevestigd. Diezelfde dag nog was het kind gedoopt, vernoemd naar zijn vader, en was Dussaert als vader geregistreerd in het doopboek. Die registratie zou Merckx gebruiken om over de zorg voor het kind te onderhandelen.
Griet Vermeesch
/ Genderview /
Evelien Rijsbosch: Kennis delen over de vrouwenbeweging
De persoonlijke geschiedenis van Evelien Rijsbosch is nauw verbonden met die van de Vereniging voor Gendergeschiedenis, Historica en Atria, het kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. Evelien zag de organisatie veranderen van IAV in IIAV, van Aletta in het huidige Atria en bekleedde parallel hieraan verschillende functies, van bibliotheekassistent tot beeldarchivaris. In dit interview gaat zij in op de maatschappelijke en technologische veranderingen die van invloed waren op haar werkzame leven en verbindt ze die met de ontwikkeling in de vrouwenbeweging.
Lees het interview dat Greetje Bijl en Irene Geerts met haar hadden.
/ Waterstaatsgeschiedenis /
Molenmeesteressen en andere polderdames. Participatie van vrouwen in lokaal waterbeheer in de vroegmoderne tijd
In de vroegmoderne tijd (1500-1800) was een groot deel van de boerenbevolking betrokken bij het lokale waterbeheer. Konden vrouwen ook een rol spelen in het bestuur en beheer van de waterwerken of was dit een mannenzaak? In dit artikel zal ik mij bezighouden met de participatie van vrouwen in het plaatselijke waterbeheer op het vroegmoderne platteland. Ik richt mij daarbij op het gewest Holland, waar op dorps- en op polderniveau een intensief waterbeheer werd gevoerd.
Milja van Tielhof
/ Cultuurgeschiedenis /
“Te fatsoenlijk” om bij het herenpubliek in de smaak te vallen. Eeuwig pionierende vrouwen in het Nederlandse cabaret
Cabaret wordt meestal beschreven als een typisch mannengenre. Dat is duidelijk te zien aan de theatercanon van het Theaterinstituut Nederland waarin wordt getracht de hoogtepunten in de Nederlandse theatergeschiedenis te presenteren. De nadruk ligt op de bijdragen aan het cabaret van Pisuisse, Buziau, Toon Hermans, Freek de Jonge en Raoul Heertje. Vrouwen zijn haast niet aanwezig in de canon. Zo blijven ze buiten het genre. Toch hebben enkele vrouwen, zoals Martie Verdenius, Jasperina de Jong en Brigitte Kaandorp, wel degelijk hun stempel gedrukt op het cabaret. Dit artikel toont aan dat vrouwelijke cabaretiers hun weg naar het podium vanaf het begin van de twintigste eeuw hebben gevonden en dat ze in hun tekst en performance inspeelden op de heersende gendernormen.
Rosalie Fleuren
/ Recensie /
Petra Teunissen, Biografie van ‘vergeten’ schrijfster Clare Lennart
Marie-Christine Engels
Sekse. Een begripsgeschiedenis onder redactie van Myriam Everard en Ulla Jansz
Henk de Smaele
